نلسون ماندلا در سن ۹۵ سالگی چشم از جهان فرو بست. نلسون ماندلا یک شخصیت منحصر بفرد است. کمتر شخصیت سیاسی هست که هم چپ و هم راست با احترام و تحسین درباره او سخن گویند. اما ماندلا موفق شده است که احترام و تحسین هر دو طیف سیاسی را برانگیزد. بخش وسیعی از چپ بین المللی ماندلا را یک قهرمان انقلابی می شناسند؛ طیف راست از او بعنوان یک سیاستمداری که برای دموکراسی مبارزه کرده است یاد می کنند. آیا این تناقض نیست؟ راز ماندلا چیست؟
من از زمان کودکی به مبارزه علیه آپارتاید علاقمند و در دوران دانشجویی فعال جنبش ضد آپارتاید بودم. بعنوان یک کمونیست در دوران دانشجویی به سازمان ANC با شک و بی اعتمادی می نگریستم. بویژه آنکه تعدادی از رهبری آنرا از نزدیک ملاقات کرده بودم و چندان به دلم ننشسته بودند. اما ماندلا بنظرم یک چهره محبوب بود. فکر میکنم از آنرو که در زندان بسر می برد. بخاطر دارم که در کشتار سوئتو در سال ۱۹۷۶ چگونه در تحرک سازماندهی اعتراض بودیم. چگونه با بغض در گلو مشغول فعالیت بودیم. احساسی مشابه دوران انقلابی ۵۷ در ایران و پس از آن در کشتارهای رژیم اسلامی .
بعدها زمانی که کمونیست آگاهتری شدم و خط کمونیستی ام را انتخاب کردم، یعنی در دوره انقلاب ۵۷ و پس از آن، متوجه شدم که شک و تردید و بی اعتمادیم به ANC بی پایه نبوده است. بعدها نیز که در حزب کمونیست ایران و حزب کمونیست کارگری فعالیت می کردم با علاقه تمام اخبار مبارزات جنبش ضد آپارتاید را دنبال می کردم. مطالعات بسیاری در مورد این جنبش، بویژه جنبش کارگری آفریقای جنوبی انجام دادم. امر جنبش آزادیخواهی در آفریقای جنوبی امر من نیز بود. نه تنها از موضع یک کمونیست انترناسیونالیست، بلکه از نظر عاطفی نیز با این جنبش احساس نزدیکی می کردم .
همراه با اوجگیری جنبش ضد آپارتاید و نزدیک شدن سقوط آن بسیار شاد بودم. اما یک فکر از ذهنم خارج نمی شد: آپارتاید سرنگون می شود و این اتفاق بسیار شیرینی است، اما یک رژیم سیاه پوست سر کار می آید که کارگران و مردم را سرکوب می کند، فقر ادامه می یابد، آنرا چه باید کرد؟ می دانستم که حزب کمونیست آفریقای جنوبی یک حزب چپ رفرمیست، ناسیونالیست و دموکراسی طلب است و در نتیجه برای پیشروی مبارزه امیدی به آن نمی توان داشت. امیدم جنبش کارگری بسیار رادیکال بود .
بالاخره ماندلا از زندان آزاد شد و با دولت آپارتاید به توافقاتی رسید. منهم به این فکر می کردم که ماندلا دارد سازش می کند. شرایط برای کارگران و مردم محروم تغییر بسیاری نخواهد کرد. در بر همان پاشنه استثمار خشن و فقر خواهد چرخید. در همان زمان با منصور حکمت در این مورد صحبت و بحث می کردیم. این بحث ها ذهنم را بسیار روشن کرد. اکنون که ماندلا جان سپرده است و همه دارند درباره او صحبت می کنند: عموما تحسینش می کنند و برخی از جریانات چپ او را سازشکار خطاب می کنند. نوشته ای به انگلیسی با عنوان “نلسون ماندلا، قهرمان چه کسی است؟” منتشر کردم. در اینجا نوشته کوتاهی از منصور حکمت را که در آوریل ۱۹۹۴ بمناسبت انتخابات در آفریقای جنوبی در نشریه انترناسیونال منتشر شد را بچاپ می رسانیم. امیدوارم که خوانندگان آزادی زن نیز مانند من بتوانند نقش و اهمیت نلسون ماندلا را در این سطور دریابند، بدون آنکه بکوشند او را در یک جعبه ای در چپ یا راست جای دهند، آنچه جنبش پوپولیستی انجام میدهد. نلسون ماندلا نقش مهمی در فروپاشی آپارتاید و جلوگیری از جنگ داخلی داشت، اما او قهرمان طبقه کارگر، قهرمان کمونیسم نبود . *
۲۰۱۳-۱۲-۰۸
